Jak działa kawa? Zależy, jak ją pijesz!

Potrzebujesz natychmiastowego pobudzenia i siły na resztę dnia, ale przygotowana w domu kawa nie działa tak, jak do tej pory? Sprawdź, dlaczego możesz odczuwać różnice i jaki wpływ na zawartość, wchłanianie i przyswajanie kofeiny ma rodzaj ziaren, sposób palenia i parzenia oraz dodatki do naparu. Czy kawa z mlekiem nie doda Ci energii? Jak wpłynie na ciebie ta z alkoholem? Rozwiewamy wątpliwości i zdradzamy, jak tak naprawdę działają kawa i kofeina.

Kofeina to chemiczny związek organiczny, który znajduje się w wielu roślinach (np. w herbacie pod nazwą teiny, guaranie nazywany guaraniną i yerba mate z mateiną), ale najbardziej kojarzony jest z kawą. Napój z wypalanych nasion kawowca zyskał swoją popularność właśnie ze względu na specyficzne działanie kofeiny, uznawanej za jeden ze stymulantów centralnego układu nerwowego. Jej działanie polega na przyspieszaniu przepływu impulsów elektrycznych w mózgu, co ma wpływ na wspomaganie procesów myślowych. Można więc powiedzieć, że kofeina działa pobudzająco na umysł, wzmacnia koncentrację, poprawia też pamięć krótkotrwałą.

Naukowcy zbadali, że na to, jak działa na człowieka kofeina, wpływ ma m.in. płeć: rezultaty jej działania szybciej odczują mężczyźni, niż kobiety. Istotny jest również czas: wypita kawa zadziała pobudzająco już po 10 minutach, ale najlepsze efekty będą zauważalne dopiero po 30-60 minutach. Okres metabolizowania kofeiny w ciele człowieka to od 4 do 6 godzin, ale ma na niego wpływ m.in. wiek, poziom enzymów wątrobowych, przyjmowanie niektórych leków i stan wątroby. Po upływie tego czasu organizm pozbywa się połowy spożytej dawki. Czy można się od niej uzależnić? Regularne picie rozsądnych dawek kofeiny nie jest groźne (może nawet pozytywnie wpływać na niektóre organy) i uzależnia w małym stopniu, ale po dłuższym okresie można zauważyć zjawisko tzw. tachyfilaksji, czyli osłabienia działania na nasz organizm. Badania wykazały, że trudno ją przedawkować i się od niej uzależnić, jak np. od nikotyny czy innych środków psychoaktywnych.

Podsumowując, kofeina zawarta m.in. w kawie:

• poprawia metabolizm;
• wzmacnia koncentrację i pamięć;
• działa pobudzająco na układ nerwowy i umysł;
• zmniejsza uczucie zmęczenia i senności, zwiększa wydolność organizmu;
• pozwala zwalczać uczucie senności;
• poprawia koordynację ciała;
• pomaga przy przemęczeniu;
• polepsza nastrój;
• działa przeciwbólowo, łagodzi napięcie;
• zapobiega demencji;
• istnieją badania, udowadniające zapobieganie chorobie Alzheimera.

Ile kofeiny ma kawa? Odpowiedź na to pytanie zależy od wielu czynników: przede wszystkim gatunku ziaren, które tworzą napar. Chociaż odmian kawowca jest około 500, na szeroką skalę produkowane są przede wszystkim dwa: arabika i robusta (istnieje jeszcze trzeci gatunek liberika, który wykorzystywany jest jednak rzadko do tworzenia tańszych mieszanek ziaren).

Rosną one w innych warunkach, co wpływa na ich smak i właściwości. Uprawiana w klimacie subtropikalnym (w temperaturach od 18 do 20 stopni Celsjusza) na wysokości od 1200 do 2000 m n.p.m. szlachetniejsza arabika jest uznawana za przyjemnie delikatną, bez cierpkiego i kwaskowatego posmaku oraz mocnej goryczy. Specjaliści opisują ją jako bogatą w nuty kakaowe, czekoladowe, orzechowe, korzenne. Zawiera ona 1-1,7% kofeiny, czyli mniej niż drugi popularny gatunek ziaren – robusta. Może ona mieć 2-4 % kofeiny, co przekłada się na walory smakowe.

Uprawiana na niżej położonych plantacjach robusta jest tańsza, bo bardziej odporna na niesprzyjające warunki i choroby. To propozycja dla wielbicieli mocnej, wyrazistej kawy z nutą kwaskowatości i goryczy. Warto wiedzieć, że espresso przygotowane na bazie robusty będzie miało gęstszą i wyższą naturalną piankę (przez basistów nazywaną cremą).

Na zawartość kofeiny wpływ ma również późniejsza obróbka ziaren, a w szczególności wypalanie. Im dłużej trwa ten proces i stają się one ciemniejsze, tym poziom tej substancji spada. Jeśli więc zależy nam na pobudzeniu, najlepiej wybierajmy jasne (dostępne raczej w palarniach), ewentualnie średnie palenie kawy, które jest wykorzystywane najczęściej.

Następnie pod uwagę trzeba wziąć sposób zaparzania naparu. W urządzeniu o niedostatecznym ciśnieniu nie uzyskamy odpowiedniej mocy, a co za tym idzie, utracimy cenne właściwości kawy. Typowe espresso przyrządzone w dobrej jakości ekspresie ciśnieniowym, np. Siemens EQ.9 z systemem iAroma, będzie miało 65 mg kofeiny. O jakość kawy dba połączenie perfekcyjnego ceramicznego młynka, inteligentnego podgrzewacza, wydajnej pompy wody i wydajnej jednostki zaparzającej. Kawa nie jest przepalona ani rozwodniona, a przygotowana w perfekcyjnych warunkach. Tak, aby pobudzać w najwyższym stopniu. Dlaczego to tak ważne?

• Dokładny i ostry młynek zamienia ziarna w drobiny o odpowiedniej wielkości. Dzięki temu napar może być intensywny, mocny i pobudzający tak, jak lubisz.
• Inteligentny podgrzewacz i wydajna jednostka zaparzająca dba o perfekcyjnie dobraną temperaturę parzenia, która powinna być na poziomie 95 stopni Celsjusza.
• Wydajna pompa wody pilnuje odpowiedniego ciśnienia. Dzięki temu zmielone ziarna kawy mogą uwolnić całą swoją moc oraz pełnie smaku i aromatu dla najlepszych doznań oraz działania kofeiny.

Niezależnie od doboru ziaren, niektóre połączenia kawy z dodatkami mogą obniżać jej działanie i mieć niekorzystny wpływ na organizm. Zbadano, że palenie papierosów przy jednoczesnym piciu naparu z kofeiną, zmniejsza aż o połowę okres metabolizowania tej substancji. Kawa będzie więc działała na nas krócej (około 2 godzin). Czy dodatek mleka lub alkoholu także ma wpływ na pobudzające właściwości kofeiny?

Warto wiedzieć, że cappuccino lub latte na bazie espresso przyrządzonego w ekspresie ciśnieniowym ma taką samą zawartość kofeiny, jak kawa czarna, czyli 65 mg. Różnica pojawia się jednak w szybkości i jakości przyswajania tej substancji wraz z mlekiem. Badania nie potwierdzają, że kubek kawy z takim dodatkiem będzie działał mniej pobudzająco, ale naukowcy zauważyli, że delikatny smak cappuccino, flat white czy latte tak zadziałał na zmysły badanych, że odczuwali oni obniżone właściwości naparu. Okazuje się też, że zawarty w mleku wapń może zmniejszać przyswajalność antyoksydantów (przede wszystkim kwasu chlorogenowego) zawartych w kawie oraz hamować wchłanianie kofeiny przez organizm. Znaczenie ma też zawartość tłuszczu w mleku, który powoduje wolniejszy metabolizm niż w przypadku kawy czarnej opartej na wodzie. Z tego samego powodu kawa z mlekiem jest też bardziej kaloryczna, co należy mieć na uwadze przy komponowaniu codziennego jadłospisu. Mała czarna nie będzie miała na niego tak znaczącego wpływu.

Chociaż może się wydawać, że kawa z mlekiem słabiej pobudza, ma wiele zalet: obniża kwasowość naparu, co sprawia, że jest delikatniejsza dla żołądka. Pozwala też na uzupełnienie magnezu i wapnia, których pozbawia organizm kawa bez dodatku mleka.

Kawa po irlandzku z dodatkiem lokalnej whiskey, a może podkreślenie smakowych nut koniakowych wybranych ziaren, czy przyrządzenie naparu z dodatkiem słodkiego likieru na bazie alkoholu? To pomysł na ciekawy napój, będący lekkim, rozgrzewającym drinkiem. Dodatek alkoholu ma wpływ na smak, ale czy odczujemy też zupełnie inne działanie takiej mieszanki?

Specjaliści zauważają, że małe ilości takich napojów spożywanych od czasu do czasu nie powinny zaszkodzić. Należy jednak mieć na uwadze, że taka mieszanka może przynieść zaskakujące skutki: nietypowe zachowania organizmu na poziomie fizycznym i psychofizycznym oraz gorsze samopoczucie. Tak działa połączenie alkoholu, który jest silnym depresantem, ze stymulującą kofeiną, będącą substancją psychoaktywną.